به گزارش خبرنگار اقتصادی پایگاه اطلاع رسانی ستارگان به نقل از اتاق ایران، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شصتمین دوره از گزارش شاخص مدیران خرید کل اقتصاد را در حالی منتشر کرد که این شاخص برای پنجمین ماه متوالی کاهشی بوده و زیر عدد 50 قرار گرفته است.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در شهریور 1403 معادل 49.8 محاسبه شده و پس از تعدیل فصلی به 47.1 رسیده است که از استمرار در انقباض و رکود فعالیت‌های اقتصادی برای پنجمین ماه متوالی حکایت دارد.
 شاخص مدیران خرید (شامخ) به‌خصوص در بخش صنعت، با توجه به تداوم قطعی برق در کارخانه‌ها برای سومین ماه متوالی، با شدت کاهش بیشتری همراه بوده و منجر به تولید در ظرفیت‌های پایین‌تر از توان تولیدی کارخانه‌ها شده است.
باقی ماندن مشکل عدم تخصیص ارز به واردات مواد اولیه و نوسانات قیمتی نهاده‌ها، تقاضای ضعیف مشتریان، کمبود نقدینگی، عدم تسویه بدهی در سمت تقاضا و تعطیلات شهریورماه باعث شده تا شرکت‌ها در تأمین مالی نهاده‌های خود با مشکل روبرو باشند.
به عقیده فعالان اقتصادی، تداوم مشکل قطعی برق در تابستان و قطعی گاز در زمستان، به عوامل مخل مزمن و دائمی برای رشد بخش صنعت تبدیل شده که در کنار سایر بی‌ثباتی‌ها در فضای اقتصادی، محدودیت‌های زیادی برای بخش تولید ایجاد کرده که بسیاری از شرکت‌ها را به سمت خروج سرمایه از کشور سوق خواهد داد.
شاخص مدیران خرید اقتصاد
در آخرین نظرسنجی انجام شده در خصوص شاخص مدیران خرید اقتصاد (PMI) موسوم به شامخ، این شاخص در شهریور 1403، معادل 49.8 محاسبه شده است. این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه همچنان کاهشی است البته با شدت کمتری نسبت به ماه قبل و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای شهریور معادل 47.1 برآورد شده است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه متوالی است.
 
شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» بعد از تعدیل فصلی 46 به‌دست‌آمده است که برای ششمین ماه متوالی کاهشی است و نسبت به مرداد (43.4) کاهش ملایم‌تری داشته است. در تابستان برای سومین ماه پیاپی، تداوم قطعی برق در کسب‌وکارها باعث شده تا روند کاهشی فعالیت‌ها در شهریورماه ادامه داشته باشد. از سوی دیگر مشکل عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی در بسیاری از شرکت‌ها به‌خصوص در بخش صنعت همچنان پابرجاست و تأمین مواد اولیه را با مشکل روبرو کرده است.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی، معادل 43.1 برآورد شده است و برای پنجمین ماه متوالی از اردیبهشت‌ماه کاهشی است که در مقایسه با ماه قبل با سرعت بیشتری کاهش یافته به‌طوری‌که دومین کمترین مقدار را طی 20 ماه اخیر به ثبت رسانده است. درواقع کمبود نقدینگی در طرف تقاضا منجر به تداوم در کاهش سفارشات شده است. در همین حال تقاضای خارجی نیز همچنان برای پنجمین ماه پیاپی (البته ملایم‌تر نسبت به ماه قبل) کاهش داشته است به‌طوری‌که شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در شهریورماه عدد 48.6 را به ثبت رسانده است.
شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده»، پس از حذف اثر فصلی با مقدار 46.5 در شهریورماه، کمترین مقدار سه‌ماهه را ثبت کرده است. این در حالی است که به دلیل مشکل عدم تخصیص ارز و با توجه به نوسانات قیمتی نهاده‌ها و کمبود نقدینگی شرکت‌ها همچنان با مشکل تأمین نهاده‌های موردنیاز روبرو هستند. درعین‌حال «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده»، در شهریورماه 73.2 ثبت شده است و درحالی‌که با شدت بیشتری نسبت به ماه گذشته افزایش داشته است، افزایش نرخ تورم قیمت نهاده‌ها بیشترین میزان 11 ماهه از آبان ماه را به ثبت رسانده است.
شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» پس از حذف اثر فصلی مقدار 51.1 را پس از سه ماه متوالی کاهش، ثبت کرده و در شهریورماه اندکی افزایش داشته است.
شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در شهریورماه پس از حذف اثر فصلی، مقدار 45.3 محاسبه شده است که کمترین مقدار در تابستان سال جاری بوده و برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی است. در همین حال شاخص مذکور طی 23 ماه گذشته دومین کمترین مقدار را به ثبت رسانده است. فروش در شهریورماه با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته است. تداوم ضعف در سطح تقاضای داخلی متأثر از کمبود نقدینگی باعث شده تا همچنان فروش شرکت‌ها با رکود همراه باشد.
  شاخص مدیران خرید بخش صنعت
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریور 1403، معادل 49.2 محاسبه شده که همچنان برای چهارمین ماه متوالی کاهشی است و کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد؛ البته شدت کاهش اندکی ملایم‌تر از ماه قبل است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه شهریور معادل 47.8 برآورد شده است و برای چهارمین ماه متوالی در شرایط رکود است.
بر اساس رفتار گذشته شاخص، انتظار می‌رفت که در شهریور سال جاری همانند سال‌های قبل، شاخص مدیران خرید بخش صنعت بالاتر از 50 باشد، اما به دلیل تداوم قطعی‌های برق طی تابستان امسال که در شهریورماه نیز همچنان ادامه داشته و منجر به تعطیلی بسیاری از خطوط تولید کارخانه‌ها شده‌اند، پس از حذف اثر فصلی شامخ صنعت با افت بیشتری همراه بوده است.
 
شاخص «مقدار تولید محصولات» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی مقدار 44.4 محاسبه شده است و در مقایسه با ماه قبل با شدت بیشتری کاهش داشته است به‌طوری‌که در سری تعدیل شده دومین کمترین مقدار 20 ماه اخیر را به ثبت رسانده است. به عقیده فعالان بخش تولید، قطعی‌های برق (بیش از دو روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه، از یک‌سو منجر به تعطیلی خطوط تولید و از سوی دیگر باعث آسیب به مواد اولیه و دستگاه‌ها شده و شرکت‌ها را متضرر کرده است. درعین‌حال مشکلات زنجیره تأمین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضا و کمبود نقدینگی مشتریان نیز بر تداوم کاهش تولید بنگاه‌ها افزوده است که درنهایت منجر به تولید در سطوح بسیار پایین ظرفیت کارخانه‌ها شده است.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی، معادل 47.1، برآورد شده است که نشان‌دهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضا است. این در حالی است که برخی از شرکت‌ها به دلیل کمبود نقدینگی طرف تقاضا در وصول مطالبات از مشتریان با مشکل روبرو هستند.
شاخص «موجودی مواد اولیه» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 48.2 برآورد شده است و برای هفتمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. همچنان تداوم عدم تخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تأمین مواد اولیه، کارخانه‌ها را در زنجیره تأمین نهاده با مشکل روبرو کرده است.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 45.6 برآورد شده است، شاخص مذکور برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته و کاهش آن با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل همراه بوده، به‌طوری‌که طی 47 دوره از آبان 99 تاکنون، کمترین مقدار را در سری تعدیل شده به ثبت رسانده است. به نظر می‌رسد، با توجه به تداوم قطعی برق، مشکلات تأمین مواد اولیه و به طبع آن کاهش تولید، شرکت‌ها برای تأمین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند.
شاخص «میزان فروش محصولات» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی معادل، 42.9 برآورد شده است و نشان‌دهنده این موضوع است که برای هفتمین ماه پیاپی، فروش کارخانه‌ها در وضعیت رکودی قرار دارد و فروش با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است به‌طوری‌که طی 20 ماه گذشته از بهمن 1401 تاکنون، دومین کمترین مقدار خود را به ثبت رسانده است. از یک‌سو تقاضای ضعیف مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه و خطوط تولید کاهش فروش را در اکثر رشته فعالیت‌ها به دنبال داشته است.
  مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در شهریور 1403
- قطعی‌های گسترده برق (2 تا 3 روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه باعث کاهش فعالیت و تولید بنگاه‌های اقتصادی شده است و به دلیل قطعی‌های پیش‌بینی نشده در بسیاری از فعالیت‌ها، به دستگاه‌ها و همچنین مواد اولیه آسیب وارد شده و شرکت‌های تولیدی را متضرر کرده است.
- به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضای مشتریان کاهش داشته و در بسیاری از موارد، تسویه نشدن بدهی‌ها سفارشات و وصول مطالبات و چک‌های مشتریان برای شرکت‌ها امکان‌پذیر نیست که این موضوع افزایش رکود در سمت تقاضا را به دنبال داشته است.
- فرآیند تخصیص ارز طولانی‌تر شده است و در بسیاری موارد، تخصیص ارز موردنیاز برای واردات مواد اولیه صورت نمی‌گیرد.
- برخی از شرکت‌های حمل‌ونقلی که بار صادراتی دارند در گمرک به دلیل پروسه‌های اداری با معطلی چند روزه روبرو هستند که این امر باعث زیان آن‌ها می‌شود.